85 câu nói hay về tư duy phản biện & việc không ngừng đặt câu hỏi

Phần lớn chúng ta từ nhỏ đều được dạy về tầm quan trọng của việc tuân theo các bộ quy tắc chung và chuẩn mực xã hội. “Điều này là đúng,” “Điều kia là sai,” “Hãy làm theo cách này.” Quả thực, thật dễ dàng biết bao khi cứ đơn giản tin và hành động theo những tuyên bố/ giáo điều đó.

Thế nhưng, đã bao giờ ta dừng lại một lúc để tự vấn bản thân:

“Thật sự là thế sao? Tại sao lại như vậy?”

Tôi nhớ ngày trước từng ngộ nhận rằng “bận rộn” là điều đáng quý – là dấu hiệu của sự thành công; và tôi đã sống mà không hề nghi ngờ giá trị của quan niệm đó. Tôi lao mình vào công việc, theo đuổi những thứ bản thân không hề cảm thấy ham thích. Cho đến một ngày tôi hoàn toàn kiệt sức và buộc phải suy ngẫm:

“Đây có thực sự là một cuộc đời đáng sống không?”

Và đây chính là lúc tư duy phản biện (critical thinking) phát huy tác dụng. Không đơn thuần là một kỹ năng học thuật khô khan, cốt lõi của nó nằm ở phong cách sống. Đó là khi bạn đủ dũng cảm bước ra khỏi vùng an toàn của những niềm tin/ định kiến lâu năm, để xem xét lại tất cả mọi điều bạn nghĩ mình từng biết, sẵn sàng sống cùng với sự bất định và thay đổi nhận thức về bản thân/ thế giới bấy lâu nay.

Nó giống như khi ta cầm một viên kim cương lên, không chỉ để chiêm ngưỡng vẻ đẹp, mà còn để xoay nó trong ánh sáng, quan sát từng mặt cắt, từng khuyết điểm, cho đến khi ta hiểu rõ bản chất thực sự của nó.

Nếu đời là một dòng sông, thì việc không ngừng đặt câu hỏi chính là chiếc “mỏ neo” giúp ta không bị cuốn trôi bởi bất kỳ luồng ý kiến hay trào lưu (trend) nào. Nó giúp ta đủ sáng suốt để làm chủ hành trình tư tưởng của chính mình.

Dưới đây là 85 câu nói hay về tư duy phản biện – được tổng hợp từ các triết gia, nhà khoa học, nhà lãnh đạo, văn nghệ sĩ và những người “tìm kiếm chân lý” suốt chiều dài lịch sử. Hy vọng rằng mỗi trích dẫn dưới đây sẽ trở thành một “cánh cửa” nhỏ mở ra một góc nhìn mới trong tâm trí bạn.

Hãy cùng nhau đọc, suy ngẫm, và đặt câu hỏi bạn nhé!

Câu nói ngắn gọn về tư duy phản biện

1. Để tìm thấy bản thân, hãy biết tự suy nghĩ cho chính mình. – Socrates

2. Sự hoài nghi là nguồn gốc của trí tuệ. – René Descartes

3. Suy nghĩ là khi tâm hồn tự nói chuyện với chính nó. – Plato

4. Đầu tư vào kiến ​​thức luôn mang lại lợi nhuận cao nhất. – Benjamin Franklin

Đọc thêm: 45 câu nói hay về phát triển bản thân – Tiếp lửa học tập & đam mê

Về tầm quan trọng của tư duy phản biện

5. Bản chất của tư duy độc lập không nằm ở việc bạn nghĩ về cái gì, mà là bạn suy nghĩ như thế nào. – Christopher Hitchens

6. Nhiều người lầm tưởng rằng họ đang suy nghĩ, nhưng thực ra họ chỉ đang sắp xếp lại những định kiến ​​của chính mình mà thôi. – William James

Câu nói hay về tư duy phản biện

7. Suy nghĩ là công việc khó khăn nhất, có lẽ vì thế mà rất ít người chịu động não. – Henry Ford

8. Suy nghĩ thì khó làm sao; vậy nên cứ để đám đông phán xét. – Carl Jung

Danh ngôn về phản biện & tư duy độc lập

9. Tư duy phản biện không tự động diễn ra; nó đòi hỏi nỗ lực có ý thức. – Pearl Zhu

10. Đừng bằng lòng với câu chuyện của người khác. Hãy tự khám phá và sáng tạo câu chuyện của riêng bạn. – Rumi

11. Bạn có một bộ não và một trái tim; hãy sử dụng chúng và tự đưa ra kết luận cho riêng mình. – Napoleon Hill

12. Kiến thức khiến bạn tự hào rằng: “Tôi đã học được thật nhiều”, còn trí tuệ khiến bạn khiêm tốn thừa nhận: “Vẫn còn nhiều điều tôi không biết”. – William Cowper

Suy ngẫm về tư duy phản biện

13. Thành công là một người thầy tồi tệ. Nó khiến những người thông minh ảo tưởng rằng họ không bao giờ có thể thất bại. – Bill Gates

Đọc thêm: 77 câu nói hay về thất bại – Học tập từ sai lầm quá khứ

14. Niềm tin lâu năm là những ô cửa sổ mà qua đó ta nhìn ra thế giới. Nếu không thường xuyên lau sạch ô cửa đó, sẽ chẳng có ánh sáng nào lọt vào cả. – Alan Alda

Những câu nói hay về tư duy ngược

15. Kẻ thù lớn nhất của tự do là các chỉ trích nhắm vào tư duy phản biện. – Travis Nichols

16. Tôi nói về ý nghĩa của sự vật, không phải về bản thân sự vật đó. Ngay lúc đang ngồi đây, tôi biết mình đang tồn tại. – Ray Bradbury, ‘451 độ F’

17. Niềm tin không phải kho báu cần được bảo vệ, mà là giả thuyết cần được kiểm chứng. – Philip Tetlock

Hậu quả khi không phản biện

18. Tin tưởng mù quáng vào quyền lực là kẻ thù lớn nhất của sự thật. – Albert Einstein

19. Nếu mọi người đều nghĩ giống nhau, tức là có ai đó đang không suy nghĩ. – George S. Patton

20. Vấn đề của thế giới ngày nay là, những kẻ ngốc và cuồng tín thì rất tự tin về bản thân, còn những người khôn ngoan thì lúc nào cũng đầy nghi ngờ. – Bertrand Russell

21. Lý trí tuân theo chính nó; chỉ có kẻ vô tri mới phục tùng mệnh lệnh. – Thomas Paine

22. Chúng ta tuân theo quyền lực – quyền lực của cá nhân, hệ thống, hệ tư tưởng – bởi vì ta muốn một kết quả thỏa đáng, mang lại cảm giác an toàn. Chúng ta thực sự KHÔNG HỀ muốn thấu hiểu bản thân, những xung lực và phản ứng bên trong, toàn bộ quá trình suy nghĩ, cả ý thức lẫn vô thức. Chúng ta thà theo đuổi một hệ thống đảm bảo kết quả cho ta. – Jiddu Krishnamurti

Câu nói hay về tư duy phản biện

23. Ngay khi mù quáng chấp nhận một tôn giáo, tư tưởng chính trị hay giáo điều cứng nhắc, chúng ta sẽ trở thành những con robot và đánh mất cơ hội phát triển. – Anais Nin

24. Chớ có tin điều gì chỉ vì được nghe điều đó nhiều lần; chớ có tin chỉ vì đó là truyền thống; chớ có tin chỉ vì đó là lời đồn đại; chớ có tin chỉ vì điều đó đúng với sách vở hay kinh điển truyền tụng; chớ có tin chỉ vì nó nghe có vẻ hợp lý; chớ có tin chỉ vì điều đó phù hợp với một hệ thống triết lý, tư tưởng; chớ có tin chỉ vì lý luận logic và suy diễn; chớ có tin chỉ vì điều đó phù hợp với quan điểm của mình; chớ có tin chỉ vì người nói điều đó có vẻ là người đáng tin; chớ có tin chỉ vì người đó là thầy của mình. Nhưng khi nào các con tự mình biết như sau: “Các pháp này là thiện; Các pháp này là không đáng chê trách; Các pháp này không bị người có trí chỉ trích; Các pháp này nếu thực hiện và chấp nhận đưa đến hạnh phúc an lạc”, thời hãy tự đạt đến và an trú! – Kinh Kalama

Về giáo dục & tư duy phản biện

25. Giáo dục không phải nhồi nhét kiến ​​thức vào đầu, mà là bồi dưỡng năng lực tư duy. – Albert Einstein

26. Đừng chỉ dạy con trẻ cách đọc. Hãy dạy nó đặt câu hỏi về những gì mình đọc. Về tất cả mọi thứ. – George Carlin

27. Vai trò của giáo dục là phát triển kỹ năng tư duy sâu và phản biện. Nuôi dưỡng trí tuệ kết hợp với nhân cách – đó là mục tiêu chân chính của giáo dục. – Martin Luther King Jr.

28. Mục đích của giáo dục là thay thế một tâm trí trống rỗng bằng một tâm trí cởi mở. – Malcolm Forbes

29. Mục đích chính của giáo dục nhà trường là đào tạo ra những con người có khả năng sáng tạo ra điều gì mới mẻ, không phải những người chỉ biết bắt chước thế hệ trước. – Jean Piaget

30. Giáo dục là những gì còn lại sau khi chúng ta quên đi những gì đã học ở trường. – Albert Einstein

Về tâm trí biết phản biện

31. Tâm trí không phải một cái bình để lấp đầy, mà là một ngọn lửa cần được nhóm lên. – Plutarch

32. Tâm trí giống như chiếc dù. Nó hoạt động tốt nhất khi được mở ra. – Đạt-lai Lạt ma XIV

33. Dấu hiệu của tâm trí có học thức là sẵn sàng xem xét một ý tưởng mà không vội vàng chấp nhận nó. – Lowell L. Bennion (có nguồn cho là của Aristotle)

Câu nói hay về tư duy phản biện

34. Không thể tiến bộ nếu không có thay đổi, và những ai không chịu đổi mới tư duy thì sẽ không làm nên điều gì. – George Bernard Shaw

35. Con rắn không lột được da thì phải chết. Cũng vậy, tâm trí nào không thể thay đổi quan điểm thì không còn là tâm trí nữa. – Friedrich Nietzsche

Đọc thêm: 85 câu nói hay về sự thay đổi & phát triển

36. Nếu ai đó có thể thuyết phục và chỉ ra rằng suy nghĩ hay hành động của tôi là không đúng, tôi sẽ vui lòng thay đổi; vì tôi tìm kiếm chân lý, mà chân lý thì chưa bao giờ làm tổn thương ai. Nhưng kẻ nào vẫn cứ sống trong lừa dối và ngu dốt thì sẽ tự làm hại mình. – Marcus Aurelius

Đọc thêm: 105 câu nói hay trong chủ nghĩa khắc kỷ

Vai trò của tự phản ánh

37. Cuộc đời không có suy xét thì không đáng để sống. – Socrates

38. Biết mình là khởi đầu của mọi sự khôn ngoan. – Aristotle

Đọc thêm: 53 câu nói hay về khám phá bản thân

39. Chúng ta không học từ kinh nghiệm, mà học từ việc suy ngẫm về kinh nghiệm đã qua. – John Dewey

40. Luôn là chính mình trong một thế giới luôn cố gắng biến bạn thành một người khác; đó chính là thành công lớn nhất. – Ralph Waldo Emerson

Đọc thêm: 155 câu nói hay về bản sắc cá nhân – Khám phá ‘cái tôi’ bên trong

41. Tình yêu đối với chân lý khiến tôi xé tan bức màn của sự chắc chắn; và chân lý đã đền đáp tôi. – Albert Camus

Đọc thêm: 140 câu nói hay về sự bất định & không chắc chắn

42. Đọc mà không suy nghĩ thì cũng giống như ăn mà không nhai. – Edmund Burke

Câu nói hay về tư duy phản biện & giải quyết vấn đề

43. Để đánh giá tâm trí ai đó, đừng nhìn vào câu trả lời của họ, mà hãy nhìn vào những câu hỏi họ đặt ra. – Pierre Marc Gaston de Lévis (có nguồn cho là của Voltaire)

44. Chúng ta không thể giải quyết vấn đề nếu cứ giữ nguyên lối suy nghĩ như khi ta tạo ra vấn đề đó. – Albert Einstein (chưa rõ nguồn)

45. Một vấn đề được trình bày chính xác thì đã giải quyết được một nửa. – John Dewey

46. Một câu hỏi hay thì có giá trị hơn một câu trả lời dễ dàng. – Paul A. Samuelson

47. Giải quyết một vấn đề theo năm cách thì tốt hơn là giải quyết năm vấn đề theo một cách. – George Pólya

Câu nói hay về tư duy phản biện & sáng tạo

48. Đặt ra những câu hỏi mới, khám phá những cơ hội mới, nhìn nhận những vấn đề cũ từ góc độ mới – điều này đòi hỏi trí tưởng tượng sáng tạo và đánh dấu tiến bộ thực sự trong khoa học. – Albert Einstein

49. Trí tưởng tượng quan trọng hơn kiến ​​thức. Kiến thức có giới hạn của nó – trong phạm vi hiểu biết của chúng ta ở hiện tại. Nhưng trí tưởng tượng thì bao trùm toàn bộ thế giới và tất cả những gì chưa được biết đến. – Albert Einstein

50. Nếu không sẵn sàng phạm sai lầm, bạn sẽ không bao giờ tạo ra điều gì độc đáo cả. – Ken Robinson

51. Sáng tạo là sự kết hợp giữa một tâm trí không bị kiềm chế và một con mắt có kỷ luật. – Dorothy Parker

52. Tư duy phản biện thu hẹp, còn tư duy sáng tạo thì mở rộng. Để giải quyết vấn đề và ra quyết định, chúng ta phải kết hợp cả hai. – Pearl Zhu

Câu nói hay về tư duy phản biện & ra quyết định

53. Khi mọi người đều suy nghĩ giống nhau, thì chẳng ai suy nghĩ sâu sắc cả. – Walter Lippmann

54. Cuộc sống có tốt hay không rốt cuộc đều tùy thuộc vào chất lượng trong các quyết định của bạn. – Ray Dalio

Đọc thêm: 100 câu châm ngôn về sự lựa chọn trong cuộc sống

55. Một nửa sai lầm trong cuộc sống xuất phát từ việc suy nghĩ lý tính khi cần cảm tính, trong khi lại cảm tính khi cần lý tính. – John Churton Collins

56. Tư duy phản biện là suy nghĩ về cách suy nghĩ của bạn trong khi bạn đang suy nghĩ để làm cho suy nghĩ của bạn trở nên tốt hơn. – Richard Paul

57. Người khôn ngoan hành động theo phán đoán của riêng mình; kẻ ngu dốt thì hành động theo ý kiến ​​của thế gian. – Grantland Rice

58. Kẻ khờ khạo ai nói gì cũng tin, người khôn ngoan thì đắn đo từng bước. – Châm ngôn 14:15

59. Nghĩ thì dễ, hành động mới khó. Nhưng điều khó nhất trên đời là hành động theo suy nghĩ của bạn. – Johann Wolfgang von Goethe

Quan điểm triết học về phản biện

60. Tôi chỉ biết một điều là: Tôi chẳng biết gì cả. – Socrates

61. Không có sự thật nào cả, chỉ có diễn giải của con người về những gì đã xảy ra mà thôi. – Friedrich Nietzsche

62. Hãy kiên nhẫn với mọi điều còn dang dở trong lòng. Hãy học cách yêu quý chính câu hỏi đó, như một căn phòng kín, như một cuốn sách viết bằng tiếng nước ngoài. Đừng tìm kiếm câu trả lời ngay lúc này. Câu trả lời không thể đến với bạn ngay lúc này – bởi vì bạn chưa sẵn sàng sống với nó. Điều quan trọng là trải nghiệm tất cả. Bạn cần sống trọn vẹn với câu hỏi trong đầu ngay lúc này. Biết đâu một ngày nào đó, bạn sẽ bất đồ nhận thấy mình đang tìm ra câu trả lời thì sao? – Rainer Maria Rilke, ‘Thư gửi cho chàng thi sĩ trẻ tuổi’

63. Người nào bắt đầu với sự chắc chắn sẽ kết thúc trong sự bất định. Ngược lại, ai bắt đầu với sự bất định, thông qua đặt câu hỏi, nghi vấn và khám phá, cuối cùng sẽ đạt đến sự chắc chắn tuyệt đối. – Jiddu Krishnamurti

Câu nói hay về tư duy phản biện

64. Chân lý là một vùng đất không có lối mòn. – Jiddu Krishnamurti

65. “Bước nhảy của niềm tin” (leap of faith) chỉ đến sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng. – Søren Kierkegaard

Đọc thêm: 100 câu nói hiện sinh – Suy niệm về ý nghĩa của sự tồn tại

Về tự do ngôn luận & phản biện

66. Nếu tự do thực sự có ý nghĩa, thì đó chính là quyền được nói với mọi người về những điều họ không muốn nghe. – George Orwell

67. Hãy tự mình suy nghĩ và để người khác cũng được hưởng đặc ân đó. – Voltaire

Đọc thêm: 80 câu danh ngôn về tự chủ – “Chiến thắng” đầu tiên & vĩ đại nhất

68. Nếu quyền tự do ngôn luận bị tước đoạt, chúng ta sẽ trở nên câm lặng như những con cừu bị dẫn đến lò sát sinh. – George Washington

69. Con người thường đòi hỏi quyền tự do ngôn luận như một sự đền bù cho quyền tự do trong tư tưởng mà họ hiếm khi sử dụng. – Søren Kierkegaard

70. Ai cũng ca ngợi “tự do ngôn luận”, nhưng với nhiều người, nó có nghĩa là bản thân được tự do nói những gì họ muốn, nhưng lại không thể chấp nhận việc bị người khác phản bác về điều gì đó. – Winston Churchill

Đọc thêm: 50 câu nói hay về trí tuệ cảm xúc (EQ)

Câu nói hay về tư duy phản biện trong đời sống

71. Sự “điên rồ” của người này lại là “hiện thực” của người khác. – Tim Burton

72. Kiến thức bắt nguồn từ kinh nghiệm, hình thành nên những gì chúng ta coi là có giá trị, và do đó quyết định những gì chúng ta biết, cách ta biết những thứ đó, thậm chí cách ta sử dụng kiến ​​thức học được. – Bell Hooks

73. Các cuộc trò chuyện không bao giờ diễn ra một chiều, nhưng luôn thể hiện những góc nhìn và cách hiểu khác nhau. Nuôi dưỡng tư duy phản biện có nghĩa là tạo cơ hội cho con trẻ tự khám phá về những gì chúng hiểu rõ, cũng như về các giới hạn của tri thức. – Julie Bogart

74. Điều quan trọng là đừng bao giờ ngừng đặt câu hỏi. Trí tò mò có lý do tồn tại riêng của nó. – Albert Einstein

Danh ngôn về phản biện từ sách & phim ảnh

75. Bốn chân tốt, hai chân xấu. – George Orwell, ‘Trại súc vật’

76. Cứ nhồi nhét vào đầu chúng đầy dữ liệu không thể tiêu hóa, thật nhiều “chân lý” đến mức chúng cảm thấy bản thân là người “hiểu biết”. Rồi chúng sẽ cảm thấy như là mình đang suy nghĩ, sẽ có cảm giác đang chuyển động mà không cần di chuyển. Và chúng sẽ thấy hạnh phúc, bởi vì những “chân lý” kiểu đó thì không bao giờ thay đổi. Đừng đưa cho chúng bất kỳ thứ gì khó nắm bắt như triết học hay xã hội học. Đó chính là con đường dẫn đến u sầu. – Ray Bradbury, ‘451 độ F’

77. Chúng ta chấp nhận thực tế thế giới theo những gì ta nhìn thấy được. Đơn giản vậy thôi. – Christof, ‘Buổi diễn của Truman’ (1998)

78. Chúng ta không nên bị bỏ lại một mình. Đôi khi cái chúng ta cần là bị “quấy rầy” thực sự. Gần đây có điều gì thực sự khiến bạn bận tâm không? Một điều gì đó quan trọng, một điều gì đó rất thực với bạn? – Ray Bradbury, ‘451 độ F’

79. Tôi đứng trên bàn làm việc để nhắc nhở bản thân rằng tôi cần phải liên tục nhìn nhận mọi thứ theo hướng khác đi. – John Keating, ‘Câu lạc bộ thi ca’ (1989)

Đọc thêm: 60 câu nói hay về ý nghĩa cuộc sống

Câu nói vui về tư duy phản biện

80. Chỉ trích thì dễ hơn nhiều so với làm điều đúng đắn. – Benjamin Disraeli

81. Điều quan trọng là phải cởi mở, nhưng đừng cởi mở đến mức khiến trí não của bạn “tràn ra ngoài”. – Carl Sagan

82. Người nào luôn suy nghĩ nhất quán thực chất chẳng suy nghĩ gì cả; họ bị mắc kẹt trong một khuôn khổ, lặp đi lặp lại các cụm từ và tư duy theo lối mòn. – Jiddu Krishnamurti

83. Có hai thứ không có giới hạn: vũ trụ và sự ngu ngốc của con người; riêng tôi thì không chắc lắm về vũ trụ. – Albert Einstein

84. Nhiều người thà chết còn hơn chịu động não; thực tế là như vậy. – Bertrand Russell

85. “Quyết định sáng suốt” là kết quả của một thói quen lâu đời: đoán mò trước, sau đó đổ lỗi cho người khác khi mọi việc diễn ra không như mong muốn. – Scott Adams

Câu nói hay về tư duy phản biện

Có thể bạn quan tâm:

• 101 châm ngôn sống tích cực: Thắp sáng tâm hồn mỗi ngày
• 100 câu nói hay về vượt qua khó khăn & nghị lực cuộc sống
• 50 câu nói khích lệ bản thân & tinh thần
• 50 câu nói hay về nỗi sợ: Khơi nguồn cảm hứng từ bên trong