Cách đặt câu hỏi coaching: Tổng quan & Bộ câu hỏi mẫu

Trang chủ » Tự nhận thức » Phát triển cá nhân » Cách đặt câu hỏi coaching: Tổng quan & Bộ câu hỏi mẫu

Hướng dẫn chi tiết về cách đặt câu hỏi coaching, các nguyên tắc & bộ câu hỏi mẫu giúp bạn đọc nâng kỹ năng coaching lên tầm cao mới!

Một trong những đặc thù của người huấn luyện viên (coach) và khai vấn (mentor) giỏi là kỹ năng đặt câu hỏi, lắng nghe và phát huy năng lực tiềm ẩn của người thụ huấn (coachee). Biết cách đặt câu hỏi có chủ đích, tinh tế mà vẫn kích thích suy nghĩ là một kỹ năng mềm có thể học và hoàn thiện theo thời gian. Dù ở bất kỳ vị trí hay giai đoạn nào trong đời, bạn đều có thể tìm hiểu và luyện tập cách đặt câu hỏi coaching thông qua thực hành và nghiên cứu đa dạng tình huống – kịch bản huấn luyện.

Cũng như mọi năng lực khác, phát triển kỹ năng đặt câu hỏi yêu cầu một khoảng thời gian và thực hành lâu dài. Trong suốt quá trình này, chúng ta thường dễ phạm phải thói quen cũ – đây là điều hết sức bình thường. Bạn sẽ thấy rằng khi bạn bắt đầu đặt những câu hỏi hay, các cuộc đối thoại coaching sẽ trở nên cởi mở, và đôi bên sẽ có cơ hội phát triển tư duy giải quyết vấn đề thêm nhạy bén.

Tóm tắt nội dung chính

Kết hợp câu hỏi mở và đóng: Coaching phát huy hiệu quả nhất khi vận dụng cả câu hỏi mở và đóng. Vai trò của câu hỏi đóng (có/không) là xác nhận, làm rõ, hoặc lựa chọn trong tình huống giới hạn; trong khi câu hỏi mở giúp khơi gợi suy nghĩ, ý tưởng, cảm xúc, và khuyến khích coachee đối thoại, khám phá bản thân.
Các loại câu hỏi coaching: Có nhiều loại câu hỏi coaching khác nhau được áp dụng tùy tình huống, bao gồm: Thử thách (khuyến khích vượt ra khỏi vùng an toàn), Làm rõ (thu thập thông tin và thấu hiểu quan điểm), Giả thuyết (kích thích tư duy trong ngữ cảnh khác), So sánh (vạch ra các giải pháp), và Thăm dò (khám phá chi tiết hơn).
Nguyên tắc đặt câu hỏi hiệu quả: Cách đặt câu hỏi coaching hiệu quả đòi hỏi bạn phải thực hiện cuộc đối thoại theo phong cách hướng dẫn, tránh áp đặt. Huấn luyện viên cần sẵn sàng đặt vấn đề mà không hình dung trước câu trả lời, với ý thức rằng coachee chính là người nắm giữ câu trả lời. Quy trình gợi mở bao gồm: xác định mối quan tâm, cởi mở không phán xét, tổng kết thông tin, và đặt thêm câu hỏi để thống nhất mục tiêu/kế hoạch hành động.
Đặc điểm của bộ câu hỏi hiệu quả: Một bộ câu hỏi coaching hiệu quả cần có các đặc điểm như: nâng cao nhận thức và sự tò mò, khơi gợi phản hồi trung thực, ngắn gọn, nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm, thống nhất với mục tiêu, và thúc giục hành động.

Mục lục

Cách đặt câu hỏi coaching: Mở hay đóng?

Bí quyết của coaching là đặt những câu hỏi đơn giản mà bất kỳ chương trình đào tạo giao tiếp cơ bản nào cũng dùng tới – bao gồm cả câu hỏi mở và đóng. Sự khác biệt về hiệu quả của coaching và mentoring nằm ở việc xây dựng bộ câu hỏi – cũng như cách thức huấn luyện viên đặt câu hỏi với người thụ huấn (coachee).

Một quan niệm phổ biến trong coaching là không có chỗ cho câu hỏi “đóng”. Thực tế, những câu hỏi đóng dạng ‘có’ hoặc ‘không’ có thể phát huy tác dụng tốt trong một số tình huống nhất định:

Khi bạn muốn ai đó đồng ý (hoặc không) về điều gì đó.
Trong một số trường hợp, chỉ có hai sự lựa chọn – và chúng ta cần biết coachee lựa chọn phương án nào.
Khi cần làm rõ hoặc xác nhận sự thật về điều gì đó.
Khi cần kiểm tra sự hiểu biết của coachee về một hoặc nhiều vấn đề cụ thể.

Mặt khác, câu hỏi “mở” thường mang lại hiệu quả cao hơn trong coaching và mentoring – thông qua các tác dụng sau:

Yêu cầu coachee đưa ra thông tin, ý tưởng và ý kiến chuyên sâu hơn.
Giúp xây dựng mối quan hệ giữa đôi bên.
Khuyến khích coachee đối thoại, tham gia và quan tâm nhiều hơn đến chủ đề cần thảo luận.
Cho phép coachee tự do trả lời cởi mở, thể hiện quan điểm và cảm xúc theo cách riêng của họ.
Tạo điều kiện để coachee thể hiện hiểu biết của họ về một quyết định, suy nghĩ, cảm giác hoặc cảm xúc nhất định.

Tác dụng của câu hỏi mở giúp coachee khám phá thêm về bản thân và lĩnh vực phát triển. Thông qua đó, huấn luyện viên sẽ có cơ hội trao đổi, phát huy năng lực và tạo tiền đề chuyển đổi nơi đương sự.

Các loại câu hỏi coaching

Trong quá trình nghiên cứu và thực hành cách đặt câu hỏi coaching, bạn có thể áp dụng nhiều loại câu hỏi khác nhau trong từng tình huống cụ thể.

Thử thách (Challenging): Một cách khuyến khích coachee xem xét các cơ hội, ý tưởng và quan điểm nằm ngoài suy nghĩ thông thường, vượt ra khỏi vùng an toàn (comfort zone).

Ví dụ: “Làm thế nào bạn biết rằng đây là phương án tiếp cận tốt nhất cần xem xét?”

Làm rõ (Clarifying): Đây là dạng câu hỏi huấn luyện viên có thể sử dụng để thu thập thông tin, đảm bảo rằng bản thân hiểu được quan điểm và suy nghĩ của coachee.

Ví dụ: “Bạn đã từng thử qua cách này trong trường hợp nào chưa?” hoặc “Bạn đã nhận được phản hồi này từ ai?”

Giả thuyết (Hypothetical): Huấn luyện viên có thể cân nhắc hướng này để kích thích coachee suy nghĩ khác đi – bằng cách yêu cầu họ họ tư duy trong các ngữ cảnh hoặc tình huống khác biệt.

Ví dụ: “Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn là trưởng nhóm? Bạn sẽ tiếp cận vấn đề như thế nào?”

So sánh (Comparing): Giúp coachee vạch ra các phương pháp giải quyết vấn đề khác nhau.

Ví dụ: “Trong số các lựa chọn hiện có, bạn nghĩ phương án nào là phù hợp nhất?”

Thăm dò (Probing): Khám phá cách xử lý vấn đề chi tiết hơn.

Ví dụ: “Lý do bạn lựa chọn cách tiếp cận đó là gì?” hoặc “Bạn cảm thấy khó khăn ở phần nào của cuộc trò chuyện?”

“Hãy cho tôi biết thêm”….

Đôi khi, huấn luyện viên sẽ muốn khuyến khích coachee gắn bó với một dòng suy nghĩ hoặc ý tưởng nhất định. Khi đó, bạn có thể áp dụng những câu hỏi coaching như ‘Hãy cho tôi biết thêm về…’ để khám phá thêm thông tin – thay vì đặt một câu hỏi khác. Lưu ý là bạn chỉ nên sử dụng loại câu hỏi này ở mức độ vừa phải.

Lưu ý đối với cách đặt câu hỏi coaching

Cách đặt câu hỏi coaching hiệu quả là bắt đầu từ việc xây dựng một cuộc đối thoại hướng dẫn mà không mang tính áp đặt. Ở cương vị huấn luyện viên, bạn phải sẵn sàng đưa ra các câu hỏi mà không hình dung trước câu trả lời trong tâm trí. Cần ghi nhớ: chính coachee mới thực sự là người nắm giữ câu trả lời.

Trong bộ câu hỏi coaching, một số câu sẽ tỏ ra có giá trị quan trọng hơn những câu khác. Do đó, bạn sẽ cần đến một cách tiếp cận cụ thể, hỗ trợ coachee tìm câu trả lời – hơn là chỉ lắng nghe toàn cục và đặt câu hỏi.

Để giúp coachee đi đến câu trả lời, huấn luyện viên có thể thực hành theo trình tự sau:

Đặt những câu hỏi khuyến khích coachee xác định mối quan tâm và quan điểm của họ (câu hỏi dạng thông tin).
Tỏ ra cởi mở với mọi điều coachee chia sẻ – mà không phán xét hay mong muốn hướng tới một kết quả cụ thể. Lắng nghe và đặt câu hỏi là hai bước hỗ trợ song hành với nhau trong coaching.
Thường xuyên tổng kết thông tin để coachee có cơ hội suy ngẫm lại nội dung thảo luận và theo kịp tiến độ buổi đối thoại.
Đặt thêm câu hỏi. Mục đích của việc này là tạo điều kiện cho coachee thống nhất với mục tiêu đề ra và lên kế hoạch hành động cho bản thân. Hãy nhớ: coachee của bạn luôn có sẵn câu trả lời cho vấn đề. Vai trò của huấn luyện viên là hỗ trợ họ khám phá ra lời giải ẩn giấu đó.

Đọc thêm: 7 nguyên tắc huấn luyện (coaching) – Biến không thể thành có thể

Yêu cầu đối với bộ câu hỏi coaching

Để thành thục cách đặt câu hỏi coaching, trước tiên bạn cần nắm rõ những đặc điểm chung của một bộ câu hỏi coaching hiệu quả – bao gồm:

Nâng cao nhận thức của đương sự về bản thân.
Kích thích trí tò mò và thách thức các giới hạn của coachee.
Khơi gợi phản hồi trung thực.
Ngắn gọn, dễ hiểu.
Nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm nơi coachee.
Thống nhất với mục tiêu của coachee.
Thúc giục hành động.
v.v…

Bộ câu hỏi coaching mẫu

Dưới đây là gợi ý bộ câu hỏi mẫu mà bạn có thể sử dụng trong quá trình thực hành cách đặt câu hỏi coaching.

Phá băng (Ice breaking)

Kỳ nghỉ cuối tuần vừa rồi của bạn như thế nào?
Tuần vừa rồi có gì đặc biệt không?
Bạn đã thực hiện công việc X mà chúng ta đề cập trong tuần trước như thế nào?

Mở đầu cuộc đối thoại coaching

Bạn đã nhận thấy những thay đổi nổi bật nào kể từ lần cuối chúng ta trao đổi?
Có điều gì tốt đã xảy ra với bạn?
Bạn đã đạt được những tiến bộ nào?
Bạn hài lòng nhất về điều gì từ lần trao đổi gần đây nhất?

Thiết lập mục tiêu

Mục đích của bạn khi tìm đến với coaching là gì?
Điều gì là quan trọng đối với bạn lúc này?
Bạn muốn đạt được điều gì từ buổi trao đổi này?
Bạn muốn điều gì xảy ra sau khi chúng ta trao đổi?
Vào cuối buổi, bạn sẽ cảm thấy hài lòng khi đạt được điều gì?
Nếu có thể, bạn sẽ mong muốn điều gì?

Phát huy tiến bộ đạt được

Bạn nhận thấy những gì đang diễn ra tốt đẹp ngay bây giờ?
Bạn có thể làm gì hơn để đẩy nhanh tiến độ?
Làm thế nào bạn có thể đảm bảo sẽ lặp lại thành công này một lần nữa?

Làm sáng tỏ

Tôi xin phép tổng hợp lại … những gì bạn đã nói là….?
Bạn có thể nói chi tiết hơn một chút về ….?
Nếu tôi hiểu đúng ý bạn, bạn đã làm…?

Nghiên cứu giải pháp

Bạn nghĩ phương án nào sẽ mang lại hiệu quả cho bạn?
Bạn có những cách tiếp cận giải quyết vấn đề nào?
Bạn có thể hành động theo cách khác nữa không?
Nếu có thể, đâu sẽ là hướng hành động lý tưởng của bạn?
Bạn đã từng xử lý điều này trong quá khứ như thế nào?
Bạn có biết ai đã từng ở trong tình huống tương tự… (chờ phản hồi)… Họ đã xử lý tình huống như thế nào?
Nếu bạn đang đóng vai tư vấn cho một người bạn, bạn sẽ gợi ý họ điều gì?

Thách thức giới hạn

Lần trước bạn nói thế này, và bây giờ bạn nói thế này… Thực tế thì cái nào quan trọng hơn?
Nếu tôi yêu cầu bạn phải hoàn thành việc này vào tuần tới, phản ứng của bạn sẽ là như thế nào?

Đo lường tiến độ hoặc cam kết

Trên thang điểm 1-10, bạn đã đạt được tiến bộ nào cho đến nay trong quá trình hướng tới mục tiêu của mình?
Theo thang điểm từ 1 – 10, bạn cam kết / có động cơ như thế nào để thực hiện hành động này?
Bạn đã hoàn thành bao nhiêu phần trăm đối với mục tiêu …?

Kích thích suy nghĩ sâu hơn

Bạn đang không phải đối mặt với khó khăn gì?
Bạn có đang bỏ qua điều gì quan trọng không?
Vấn đề thực sự ở đây là gì?
Bạn thân nhất của bạn sẽ nói gì với bạn ngay bây giờ?
Điều gì thực sự quan trọng đối với bạn?

Khám phá giá trị / động lực bản thân

Điều gì thực sự quan trọng đối với bạn lúc này?
Bạn muốn mọi người nói gì về bạn?
Đối với bạn, khi nào bạn cho rằng mọi thứ trong cuộc sống đang diễn ra tốt đẹp?
Lần cuối cùng bạn cảm thấy tràn đầy sinh lực là khi nào? Điều gì xảy ra với bạn khi đó?

Thống nhất phương án hành động

Con đường phía trước của bạn là gì?
Lựa chọn nào khiến bạn thích thú nhất?
Bây giờ bạn sẽ làm gì?
Bạn định thực hiện nó như thế nào?
Chính xác khi nào bạn sẽ làm điều đó?
Bạn sẽ cần đến sự giúp đỡ của ai?
Trên thang điểm 1 -10, bạn cam kết sẽ làm điều này ở mức nào?
Làm thế nào bạn đảm bảo mình sẽ làm điều đó?

Đọc thêm: Life coaching – Lợi ích của huấn luyện cuộc sống với cá nhân

Phát triển kỹ năng đặt câu hỏi trong coaching: Một vài lưu ý cuối cùng

Bạn có thể rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi bằng cách xin phản hồi từ các bên liên quan (bạn bè, đồng nghiệp, cấp dưới, v.v…) về các loại câu hỏi bạn thường sử dụng.
Trước khi bắt đầu buổi đối thoại coaching, hãy chuẩn bị một bộ câu hỏi mở để đảm bảo thu thập đủ thông tin cần thiết. Bộ câu hỏi coaching của bạn cần phải phản ánh chính xác mục đích buổi gặp mặt.
Suy nghĩ kỹ về nội dung câu hỏi trước khi nói ra.

Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn đọc năm được cơ bản cách đặt câu hỏi coaching – để thực hành trong công việc cũng như cuộc sống. Chúc bạn thành công!

Một số bộ câu hỏi tự vấn về các chủ đề khác:

Có thể bạn quan tâm: