Sống giữa lằn ranh sinh tử: Một góc nhìn cá nhân về ý nghĩa của đau khổ

Trang chủ » Tản mạn đời thường » Sống giữa lằn ranh sinh tử: Một góc nhìn cá nhân về ý nghĩa của đau khổ

Chia sẻ của TS. Ethan Remmel về cuộc sống thường nhật của ông với tư cách một bệnh nhân giai đoạn cuối, cũng như những suy ngẫm cá nhân về khổ đau, sự sống, cái chết và ý nghĩa cuộc đời.

Mục lục

Mở đầu

Thật lạ, và cũng thật đáng sợ, khi tình trạng thể chất, tinh thần và cảm xúc của tôi có thể thay đổi nhanh chóng đến như vậy. Cuộc sống của tôi dường như chỉ xoay quanh hai từ: mệt mỏi và đau đớn; tinh thần tôi thường xuyên bị chi phối bởi hai trạng thái này.

Cuối tuần trước, tôi không đau lắm, nhưng lại vô cùng mệt mỏi. Tôi gần như ngủ suốt, dù rằng có hai người bạn thân nhất của tôi từ xa đến thăm, và tôi đã tha thiết muốn dành thời gian bên họ.

Cơn mệt mỏi lần này không giống như cảm giác mà tôi từng trải qua do hóa trị trước đây. Khi thực hiện hóa trị, dù tôi có muốn nằm xuống thì thường cũng không thể ngủ được. Nhưng lần này, ngay khi vừa nằm xuống, tôi đã ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Tôi cảm thấy chán ăn và sụt vài cân. Và tôi cảm thấy mình ngày càng yếu đi. Như thể cơ thể đang sắp sửa ngưng hoạt động; thậm chí, tôi còn cảm thấy cái chết đang đến gần. Và, thành thật mà nói, tôi đã ít nhiều mong chờ được chết.

Tôi kiệt sức vì phải liên tục chiến đấu mỗi ngày, mệt mỏi vì cuộc sống của mình bị kiểm soát bởi bệnh tật, vì lúc nào cũng cảm thấy không khỏe.

Hãy thử hình dung bạn bị ốm cả năm trời. Đôi khi rất tệ, đôi khi đỡ hơn một chút, nhưng bạn luôn trong tình trạng không khỏe, và hiếm khi nào bạn thức dậy với cảm giác sảng khoái, muốn ra khỏi giường. Bạn sẽ không thể nào hiểu được cảm giác đó nếu không tự mình trải qua nó.

Đó là điều tôi đã không lường trước khi mới được chẩn đoán. Các bác sĩ nói rằng trung bình tôi có thể sống thêm hai năm nữa, nhưng họ không nói trước rằng tôi sẽ cảm thấy rất tồi tệ trong phần lớn thời gian đó.

Khi bạn hiểu ra điều đó, quan điểm của bạn sẽ thay đổi.

Một “bánh răng trong cỗ máy”, một “bàn tay trên vô lăng”

Thứ Ba là một ngày thú vị. Sáng nay tôi có lớp học ở trường đại học; sau đó người bạn đời của tôi, Grace, lái xe đưa tôi đến Seattle để khám bệnh ở hai nơi khác nhau – với hai mục đích khác nhau.

Cuộc hẹn đầu tiên là ở Trung tâm Y tế Đại học Washington. Tôi được tiêm một loại thuốc phóng xạ nhằm giảm đau xương khớp trong vài tháng. Tuy nhiên, tôi được thông báo rằng cơn đau có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn trong vài ngày đầu sau khi tiêm.

Tôi đã yêu cầu một loại thuốc gọi là Samarium, nhưng không rõ vì lý do nào đó, bệnh viện quyết định sử dụng một loại thuốc khác, Strontium, và chỉ cho tôi biết sau khi tiêm. Lúc đó thì đã quá muộn. Samarium và Strontium có tác dụng tương tự nhau, nhưng Samarium được cho là ít gây tổn hại đến chức năng sản sinh tế bào máu hơn.

Than ôi. Tôi cảm thấy mình chẳng khác nào một bánh răng vô danh trong cỗ máy khổng lồ mang tên y học.

Cuộc hẹn thứ hai là tại Liên minh Chăm sóc Ung thư Seattle, nơi tôi hoàn tất thủ tục nhận và điền đơn thuốc cho một liều thuốc theo quy định của Đạo luật Cái Chết Nhân Phẩm của bang Washington. Tôi cảm thấy rất may mắn khi sống ở một trong hai tiểu bang duy nhất đã thông qua luật này (Đạo luật Cái Chết Nhân Phẩm của Oregon được thông qua vào năm 1994 và tại Washington vào năm 2008). Có rất nhiều biện pháp bảo vệ được áp dụng để thực thi Đạo luật; một mặt, tôi tôn trọng những người lựa chọn không tham gia, nhưng tôi càng tôn trọng hơn các cá nhân và tổ chức (như Compassion & Choices) đã tạo điều kiện cho các bệnh nhân giai đoạn cuối, như tôi, được duy trì phẩm giá và quyền kiểm soát vào cuối đời.

Vậy là giờ tôi đã có liều thuốc đó. Nó được cất giữ an toàn. Tôi chưa quyết định liệu có sử dụng nó hay không, và khi nào sẽ dùng, nhưng việc biết rằng mình có quyền kiểm soát quá trình ra đi của mình mang lại cho tôi sự nhẹ nhõm vô cùng. Tôi không coi việc sử dụng thuốc là tự sát, và tôi mong người khác cũng đừng nghĩ vậy.

Đó sẽ là một phần của quá trình hấp hối đã bắt đầu. Tôi sẽ không tự ý lựa chọn việc tự tử. Tôi sẽ làm vậy sau khi tham khảo ý kiến gia đình – như một cách để tránh những đau khổ không cần thiết cho bản thân và những người thân yêu.

Tôi cho rằng chúng ta nên thảo luận nhiều hơn về chủ đề này, vì tôi tin rằng vẫn còn đó ít nhiều kỳ thị liên quan đến việc lựa chọn kết thúc cuộc đời mình, ngay cả trong những hoàn cảnh như thế này. Theo tôi, chia sẻ cởi mở là cần thiết để vượt qua kỳ thị và tránh đi những đau khổ không đáng có.

Nghịch lý của đau đớn & mệt mỏi

Đúng như dự đoán, xương khớp tôi đau đớn dữ dội sau khi tiêm, nhưng sự mệt mỏi thì giảm hẳn, và trạng thái cảm xúc của tôi nhìn chung thực sự cải thiện. Như tôi đã nói trước đây (và tôi sẽ tiếp tục nói, vì tôi biết một số người xung quanh vẫn không tin), rằng sự mệt mỏi khiến tôi cảm thấy tồi tệ hơn cả cơn đau. Cơn đau làm tôi tổn thương về thể xác, nhưng không đáng kể gì về tinh thần và cảm xúc. Cũng như những vết cào trên bề mặt tâm trí, chứ không đâm sâu vào bên trong.

Sự mệt mỏi không gây đau đớn thể xác, nhưng gánh nặng tinh thần và cảm xúc thì lớn hơn nhiều. Khi mệt mỏi đến tột cùng, tôi không thể tập trung hay tận hưởng bất cứ điều gì. Tôi quá mệt để có thể vui vẻ bên các con, vốn là nguồn vui lớn nhất của tôi.

Tôi đang sống, nhưng không thật sự sống. Tôi cảm giác mình chỉ đang chiếm chỗ trên đời, và điều đó khiến tôi cảm thấy thật tồi tệ.

Dù vậy, cơn đau cũng chẳng dễ chịu gì. Khi nó tăng lên, tôi phải tăng liều giảm đau, điều này làm tôi bị táo bón và đầu óc thì mụ mị. Tôi không thể ngủ được, mặc dù đã uống nhiều thuốc giảm đau đến mức nói năng lảm nhảm một mình. Tôi không biết mình đã nói gì, nhưng tôi chắc chắn rằng chúng chẳng có nghĩa lý gì.

Đó là tình trạng của tôi khi buổi dạy tiếp theo vào sáng thứ Năm đến gần. Tôi đã lo rằng mình sẽ không thể biết liệu mình có đang nói năng mạch lạc trên lớp hay không. Tuy nhiên, việc quay lại giảng đường trong quý này, cho đến nay, đã có tác dụng đúng như tôi hy vọng. Nó cho tôi cảm thức về mục đích sống. Nó khiến tôi phải thức dậy, vận động và tạm quên đi những vấn đề của mình.

Niềm tự hào (muốn làm tốt công việc, không muốn trông như thằng ngốc) và adrenaline đã giúp tôi vượt qua các buổi dạy cho đến nay, ngay cả khi tôi cảm thấy muốn bỏ cuộc.

Đến cuối buổi học hôm thứ Năm, tôi cảm thấy khá hơn một chút, và cơn đau thì đã giảm đáng kể. Thế là tôi bước vào phần thứ ba, cũng là phần tốt nhất trong tuần lễ khó hiểu của mình (từ rất mệt/ít đau → ít mệt/rất đau → ít mệt/ít đau).

Tôi ăn trưa với người bạn thân Eric, sau đó cùng anh đi dạo dọc theo Hồ Whatcom. Nắng lên, và tôi đi cắt cỏ. Tối hôm đó, tôi ra ngoài cùng bạn bè và xem bóng rổ trên TV.

Thứ Sáu, tôi làm việc gần như cả ngày ở văn phòng, rồi chiều chơi bóng rổ. Tôi chơi một trận nửa sân và ba trận cả sân. Tôi không chạy nước rút trên sân mà chỉ chạy bộ nhẹ, nhưng dù sao đi nữa, chỉ hai ngày sau khi phải khập khiễng vì cơn đau dữ dội, thì giờ tôi lại có thể ra ngoài như bình thường.

Đó là một ví dụ cho thấy tình trạng của tôi có thể thay đổi nhanh đến mức nào.

Với những thay đổi chóng mặt này, tầm nhìn về thời gian của tôi cũng đảo lộn theo những cách khó hiểu, đối với tôi và cả những người khác, đặc biệt là Grace. Một ngày nọ, tôi có thể cảm thấy thật khủng khiếp và sẵn sàng cho cái chết sắp đến. Thế rồi ngày hôm sau, tôi lại cảm thấy tương đối khỏe và mong muốn lên kế hoạch cho nhiều tháng tới.

Tôi vẫn chưa tìm ra cách để đối mặt với sự bất định thường trực này. Chuẩn bị cho cái chết sắp đến là bi quan thái quá, hay là một hành động thực tế và có trách nhiệm? Việc lên kế hoạch cho nhiều tháng tới là lạc quan một cách lành mạnh, hay chẳng qua chỉ là vô trách nhiệm và phi thực tế?

Suy ngẫm về sự sống & cái chết

Tôi phải nói rằng tôi hài lòng với quyết định quay lại làm việc (như tôi đã nói), ngừng hóa trị để vô viện dưỡng lão. Y học truyền thống coi bệnh tật như một trận chiến. Sống là thắng; chết là thua. Nhưng tôi cho rằng cách suy nghĩ đó chẳng giúp được gì trong việc đối phó với một căn bệnh nan y như của tôi.

Sống không phải là chiến thắng nếu chất lượng cuộc sống thấp. Và tôi không nghĩ rằng chết là thất bại. Tôi cho rằng con người có thể ra đi một cách tốt đẹp, và cái kết không thể tránh khỏi không nhất thiết phải bị coi như một sự thua cuộc.

Tôi thích cách tiếp cận của phương pháp chăm sóc giảm nhẹ, vốn tập trung vào cải thiện chất lượng cuộc sống chứ không phải kéo dài sự sống. Tôi không cố gắng để khỏe hơn hay sống lâu hơn. Những điều đó thật tuyệt, nhưng chúng không phải là mục tiêu của tôi. Mục tiêu của tôi là cảm thấy thoải mái nhất có thể, trong thời gian lâu nhất có thể.

Tự do cuối cùng

Trong số tất cả những sách tôi đã đọc kể từ khi lâm bệnh, cuốn “Đi tìm lẽ sống” của Frankl có lẽ đã giúp ích cho tôi nhiều nhất. Frankl là một bác sĩ tâm thần đã sống sót qua các trại tập trung của Đức Quốc xã trong Thế chiến II. Ông đã trải qua và chứng kiến những đau khổ lớn hơn tôi rất, rất nhiều, nhưng vẫn vượt qua tất cả mà không đánh mất nhân tính của mình.

Ông cho rằng, con người có thể chịu đựng đau khổ tột cùng nếu họ tìm thấy ý nghĩa trong trải nghiệm của bản thân. Tuy thừa nhận rằng thật khó để tìm thấy ý nghĩa trong đau khổ khi dường như chẳng có hy vọng hồi phục hay thay đổi gì, song ông cũng nhấn mạnh rằng đôi khi, ý nghĩa chỉ đơn giản nằm ở cách cá nhân đối diện và chấp nhận hoàn cảnh của mình.

Chúng ta không phải lúc nào cũng kiểm soát được hoàn cảnh, nhưng chúng ta có thể quyết định thái độ của mình trước hoàn cảnh đó. Chúng ta luôn có lựa chọn giữ lại nhân tính của mình, và sự tự do cuối cùng đó là thứ không ai có thể tước đoạt được.

Tôi không nghĩ rằng chết là thất bại. Con người có thể ra đi một cách tốt đẹp, và cái kết không thể tránh khỏi không nhất thiết phải bị coi như một sự thua cuộc.
Ethan Remmel