Thích thể hiện: Thói xấu ngăn cản thành công

Trang chủ » Tương tác xã hội » Mối quan hệ » Thích thể hiện: Thói xấu ngăn cản ta vươn đến thành công

Thích thể hiện bản thân, ra vẻ ta đây là thói quen xấu phổ biến, đặc biệt ở những người thành công, thông minh và giữ các vị trí quan trọng.

Mục lục

Thích thể hiện là gì?

Thích thể hiện hay thói ra vẻ ta đây là một biến thể khác của tính hiếu thắng. Ai trong chúng ta cũng có xu hướng mong được “tán dương” và công nhận bởi những người xung quanh. Ta muốn thể hiện cho đối phương biết rằng ít nhất mình cũng tương xứng về trình độ – nếu không muốn nói là trên họ một bậc. Ta muốn bản thân phải là người thông minh nhất trong đội nhóm.

Nhiều khi, rất vô tình, chúng ta vẫn hay phạm phải tật xấu này, cả trong công việc lẫn cuộc sống hằng ngày. Mỗi khi ai đó đưa ra lời khuyên, hoặc trình bày một điều bạn đã được nghe qua/ không muốn nghe lại, phản ứng của chúng ta thường sẽ là đáp lại rằng:

“Tôi biết rồi.”
“Có người đã nói với tôi điều đó rồi.”
“Tôi chẳng thấy cái đó có gì quan trọng.”
v.v…

Vấn đề ở đây không phải là bạn đang khoe khoang kiến thức bản thân – mà là bạn đang xúc phạm đối phương.

Những gì bạn muốn nói (hoặc ít nhất, người khác sẽ cảm nhận về bạn) có nghĩa là:

“Bạn không cần phải lãng phí thời gian của tôi với thông tin đó. Bạn nghĩ rằng đó là một điều gì hay ho mà tôi chưa từng nghe thấy trước đây. Nhưng tôi đồng ý với bạn và hiểu những gì bạn đang nói. Bạn đánh giá sai tôi rồi, một người luôn khôn ngoan và đáng yêu, một người không cần phải nghe những gì bạn đang nói ngay bây giờ. Tôi không phải là người như vậy. Bạn lầm rồi. Bạn không biết tôi thông minh như thế nào đâu.”

Hãy tưởng tượng, nếu ai đó nói tất cả những điều đó vào mặt bạn, bạn sẽ nghĩ gì về họ?

Tương tự, những gì mọi người cảm nhận khi bạn nói những câu đại loại như: “Tôi biết rồi” cũng giống hệt như vậy.

Trong trường hợp này, tốt hơn hết là bạn hãy giữ im lặng và lắng nghe họ.

Tác hại của tâm lý thích thể hiện

Một điều nghịch lý là việc thể hiện ra cho người khác thấy bản thân tài giỏi như thế nào lại hiếm khi dẫn tới kết quả ta mong muốn. Trong tác phẩm “What got you here won’t get you there” (tựa Việt: Thành công hôm nay chưa chắc thành đạt ngày mai), chuyên gia coaching Marshall Goldsmith kể lại một tình huống như sau.

Một ứng viên cho vị trí trợ lý nghiên cứu tham gia phỏng vấn với một giáo sư tâm lý học. Vị giáo sư này đang viết một cuốn sách về chủ đề thiên tài và sự sáng tạo.

Sau một lúc phỏng vấn, chủ đề của cuộc trao đổi dần chuyển sang những thiên tài vĩ đại – cụ thể là nhạc sĩ Mozart. Vị giáo sư khoe rằng ông đã đọc tất cả những gì có thể tìm thấy về Mozart. Đây là ví dụ điển hình của những người có thiên hướng học thuật: họ cực kỳ tự hào về kiến thức của mình, cũng như không bao giờ từ bỏ cơ hội nào để cho thế giới biết họ thông minh như thế nào.

Nhưng vị giáo sư trong câu chuyện này đã tiến một bước xa hơn. Để chứng minh kiến thức sâu rộng của mình, ông đã thách đối phương đặt một câu hỏi bất kỳ về Mozart.

Người ứng viên trầm ngâm, hơi ngạc nhiên trước “bước ngoặt” kỳ lạ này. Tình cờ thay, nhạc cổ điển và opera cũng đồng thời là niềm đam mê lớn của anh. Anh ta biết về Mozart nhiều hơn hầu hết những người xung quanh.

“Cứ việc hỏi”, vị giáo sư nói, “Đừng ngại. Tôi có thể trả lời được.”

Một lần nữa, người ứng viên không trả lời, trong khi vẫn tiếp tục suy nghĩ về việc nên hỏi câu gì. Mozart sinh ra ở đâu? Ông đã qua đời khi nào? Tên chị gái của ông ấy là gì? (Không được, tất cả đều đơn giản quá)

“Đừng làm tôi thất vọng,” vị giáo sư nhấn mạnh. “Tất nhiên, trừ khi anh không đủ hiểu biết để đặt câu hỏi.”

Câu nói đó giống như một “cái tát” vào mặt người ứng viên.

“Được rồi,” anh đáp lại, “Vậy ngài hãy thử kể tên 13 vở opera của Mozart được không?”

Đối với một người tự xưng là fan cuồng của Mozart, việc kể ra 13 vở opera (Mozart đã sáng tác ít nhất 20 tác phẩm trở lên) hẳn chỉ cần một tích tắc – giống như yêu cầu một nhà sử học Hoa Kỳ nêu tên các vị phó tổng thống từ trước tới nay.

Bất ngờ thay, vị giáo sư chỉ có thể nêu tên 9 vở.

Người ứng viên cảm thấy vừa ngượng ngùng, vừa đắc thắng. Có một người thông minh trong phòng, nhưng anh ta lại không phải là người khoe khoang về hiểu biết của mình.

Về phía vị giáo sư, ông ấy không những không cảm thấy bị bẽ mặt, mà còn đề nghị nhận người ứng viên cho công việc đang tuyển ngay lập tức.

Và điều gì xảy ra sau đó?

Người ứng viên đã từ chối đề nghị của đối phương.

Sự thông minh khiến bạn trở nên nổi bật. Ngược lại, thể hiện bản thân là người hiểu biết lại làm lu mờ chính bạn.

Ý thức về thói quen thích thể hiện mình

Bước đầu tiên để giảm bớt tâm lý ra vẻ ta đây, đó là ta phải có nhận thức về hành vi của bản thân.

Hãy thử hình dung trợ lý của bạn đi vào văn phòng với một tài liệu cần phải xử lý ngay lập tức. Thế nhưng, anh ta không biết rằng bạn đã được một đồng nghiệp khác cảnh báo về tình huống này mới vài phút trước đó.

Trong trường hợp này, bạn sẽ phản ứng như thế nào?

Bạn có cảm ơn người trợ lý của mình, mà không cần nhắc đến việc vấn đề đã được giải quyết rồi không? Hay bạn sẽ tìm cách nào đó để cho anh ta biết rằng, bạn đã nắm thông tin này từ trước rồi?

Khoảnh khắc có vẻ như rất bình thường này lại là một phép thử rất mạnh mẽ – cho thấy chúng ta dễ phạm phải thói thích thể hiện bản thân, ra vẻ ta đây với người đối diện như thế nào.

Đáp lại bằng một lời cảm ơn là phản ứng phù hợp nhất. Tuy nhiên, nếu chọn hành động giống như hầu hết mọi người, bạn sẽ không để mọi sự diễn ra dễ dàng như vậy. Thay vào đó, bạn sẽ tìm cách để thông báo rằng bạn đã đi trước trợ lý của mình một bước, từ đơn giản như “Tôi biết cái đó rồi” đến “Tại sao anh lại làm phiền tôi chỉ bởi một việc như này?”

Dù bạn hành động thế nào đi nữa, việc gây tổn thương cho đối phương là điều khó tránh khỏi.

Những gì bạn ngụ ý với trợ lý của mình là: anh ta đang làm lãng phí thời gian của bạn. Rằng anh ta đã sai lầm khi cho rằng bạn là người có tác phong làm việc kém cỏi. Rằng anh ta không biết bạn “thông minh” đến mức nào.

Đọc thêm: Không biết nói lời cảm ơn – Vì sao chúng ta ít thể hiện lòng biết ơn?

Thích thể hiện bản thân: “Bệnh” chung của người lãnh đạo

Không phải là không có cách để thay đổi hành vi bản thân. Bạn chỉ cần thực hiện theo các bước đơn giản như sau:

Tạm dừng trước khi nói và tự hỏi bản thân, “Điều mình sắp nói có cần thiết không?”
Nếu câu trả lời là không, hãy đáp lại bằng hai tiếng “Cảm ơn”.

Giả sử trợ lý của bạn bước vào phòng và nói rằng “Thưa sếp, chúng ta sẽ bị trễ 2 giờ vì sự cố bảo trì.” Tuy nhiên, điều mà anh ấy không biết là bạn đã nhận được thông tin này qua email chỉ vài giây trước đó.

Trong tình huống này, bạn sẽ phản ứng như thế nào?

A) Bảo anh ấy ngừng lãng phí thời gian của bạn với những thông tin bạn đã biết rõ.
B) Cảm ơn và nói với anh ta bạn đã nắm được tình hình rồi.
C) Cảm ơn và không nói gì thêm.

Gốc rễ của vấn đề là: bạn có thể để cho ai đó bước ra khỏi phòng, mà không nhất thiết phải cho họ biết bạn là người thông minh và có đầy đủ thông tin như thế nào không?

Nếu có thể làm được điều đó, bạn sẽ làm cho người đối diện cảm thấy hữu ích và muốn gắn bó với bạn. Và đây chẳng phải là cách thức rất hiệu quả để quản trị đội nhóm sao?

Bây giờ, hãy thử thay thế từ “thông minh” trong câu hỏi trên đây bằng những từ như: đầy tham vọng, thành công, giàu kinh nghiệm, năng nổ, v.v… và bạn sẽ dễ dàng nhận thấy rằng: nhiều nhà lãnh đạo dành toàn bộ thời gian của họ để đặt bản thân lên trên những người mà họ làm việc cùng.

Quyền lực và sự hiểu biết khiến chúng ta dễ dàng (nhiều khi vô tình) rơi vào “cái bẫy” của sự khoe khoang và hợm hĩnh. Hãy thử hình dung, nếu giám đốc điều hành bước vào văn phòng với cùng một tập tài liệu, liệu bạn có trả lời họ với cùng một giọng điệu khinh thường, rằng bạn “đã biết điều đó rồi” hay không?

Nếu có thể chống lại khao khát thể hiện bản thân khi ở vị trí bề trên, bạn sẽ có cơ hội tránh phạm phải thói quen xấu này trong rất nhiều tình huống khác của cuộc sống – khi quyền lực không còn ở trong tay bạn nữa (ví dụ: trong quan hệ gia đình, với chòm xóm…).

Đọc thêm: Thói quen hình thành tính cách như thế nào?

Tâm lý thích thể hiện trong xã hội ngày nay

Nếu từng tham dự một lớp học MBA, có thể bạn sẽ nhận thấy, các sinh viên MBA luôn có xu hướng cạnh tranh và phô bày tài năng của họ. Ở một số trường kinh doanh tại Hoa Kỳ, có cả một thang điểm được dùng để đánh giá mức độ tham gia của học viên trong lớp – và việc thể hiện bản thân tài trí như thế nào sẽ giúp bạn nhận được đánh giá cũng như điểm số cao hơn.

Sau khi hoàn thành bằng MBA, những sinh viên này sẽ thể hiện sự thông minh của họ trong các buổi hội thảo bằng cách đặt những “câu hỏi thông minh”, thậm chí đôi khi là những câu mà chính họ đã biết rõ câu trả lời.

Đây là những người có xu hướng sử dụng kiến thức như một “liệu pháp chữa trị” cho bản thân. Thậm chí, có người từng nói rằng, cách duy nhất để biết một người có bằng MBA không – đó là họ sẽ trực tiếp khoe khoang điều đó với bạn.

Phương tiện truyền thông xã hội là bằng chứng “kinh điển” về cách mọi người cạnh tranh để cho thế giới thấy họ thông minh như thế nào. Trong rất nhiều trường hợp, mọi người sẽ tranh luận nhằm mục đích thể hiện sự thông minh của họ, chứ không nhất thiết để tìm ra giải pháp cho vấn đề đang bàn luận.

Đừng để bản thân bị cuốn vào những tấm bằng đại học, giải thưởng, v.v… phô trương, vì chúng không phải là phản ánh toàn diện về khả năng của một con người.

Có rất nhiều kỹ sư chưa bao giờ sở hữu tấm bằng nào, nhưng họ lại là những người hiểu biết và được kính trọng nhất trong ngành.

Ngược lại, cũng có vô số người sở hữu bằng cấp, giải thưởng và giấy chứng nhận dán khắp văn phòng, nhưng họ lại không thể thực hiện các thiết kế kỹ thuật đơn giản nhất.

Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên.

Nếu một người cực kỳ thông minh, mọi người sẽ thấy rõ điều đó sau một cuộc trò chuyện bình thường. Tuy nhiên, những ai hay khoe khoang về trí tuệ của bản thân lại hiếm khi hiểu biết như họ nghĩ.

Những người tài năng và xuất chúng nhất thường sẽ nói ít và lắng nghe nhiều hơn. Đó là những người luôn hỏi ý kiến và tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác, không bao giờ hạ bệ những ai kém hơn mình; hệ quả là phần lớn mọi người đều yêu quý và tôn trọng họ.

Trong khoảnh khắc gặp gỡ và nói chuyện với một người như thế, bạn biết rõ họ LÀ thiên tài, nhưng họ sẽ không bao giờ đề cập đến điều đó.

Đừng bao giờ coi thường ai vì học vấn của họ không cao, hoặc vị trí của bạn cao hơn họ.

Từ giám đốc điều hành đến nhân viên cấp thấp nhất, mọi người đều có những hiểu biết riêng của họ mà bạn không biết. Trong rất nhiều tính huống, chính họ sở hữu nguồn thông tin có giá trị, làm nguồn cảm hứng cho bạn sáng tạo ý tưởng mới.

Do đó, hãy đối xử với họ một cách tôn trọng, như bạn muốn được họ đối xử, và bạn sẽ ngạc nhiên về những gì họ có thể “dạy” bạn.

Đọc thêm: Không biết lắng nghe – “Kẻ giết người” thầm lặng trong các mối quan hệ

4 cách khắc phục thói quen thích thể hiện

Sau đây là một số phương pháp mà bạn nên cân nhắc áp dụng để giảm bớt tật xấu khoe khoang và thích ra vẻ ta đây.

Tập trung và lắng nghe

Không có gì tệ hơn việc cố gắng lôi kéo sự chú ý một vị sếp đang mất tập trung. Dù bạn bận rộn thế nào, khi trao đổi với mọi người, hãy đặt điện thoại xuống, đóng máy tính lại, và để mọi sự lo lắng qua một bên. Điều chỉnh lại tư thế và tâm trí bạn, đồng thời lịch sự cho đối phương thấy bạn ghi nhận thời gian, nỗ lực và sự nhiệt tình của họ.

Một khi đối phương nhận thức họ đang được bạn lắng nghe, họ sẽ sẵn sàng đưa ra những ý tưởng và đề xuất mới; nhiều cái trong số đó có thể bạn chưa từng bao giờ nghĩ đến.

Tạm ngừng

Hít thở và trong khi bạn làm điều đó, hãy xua tan niềm tin cố hữu rằng, vì đẳng cấp và kinh nghiệm của mình, bạn nắm giữ “độc quyền về trí tuệ” trong cuộc trò chuyện. Nếu phải nghe một thông tin mà bạn đã biết, hãy đơn giản nói hai tiếng “Cảm ơn” – và đừng thêm thắt gì cả.

Nếu cấp dưới gặp phải một vấn đề khó khăn không thể vượt qua, bạn có thể hướng dẫn họ bằng cách đặt câu hỏi, thay vì đưa ra câu trả lời. Điều này sẽ giúp đối phương cảm thấy bản thân hữu ích và tự tin hơn.

Đọc thêm: Can thiệp quá nhiều – Vì sao chúng ta hay thích góp ý?

Cảm nhận

Hãy cởi mở với mọi ý tưởng mới. Khi bạn ngừng ra vẻ ta đây và không vội đưa ra giải pháp ngay lập tức, bạn cũng đồng thời để não bộ “tiêu hóa” thông tin đang được trình bày. Quá trình này góp phần củng cố nhận dạng các mô thức, tăng cường sự gắn kết với các bên liên quan và năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo.

Khi ngừng thể hiện bản thân, bạn đang cho mình cơ hội tốt nhất để thực sự thể hiện tài trí của mình.

Đóng góp

Khi đội nhóm sẵn sàng đóng góp, đây chính là cơ hội để bạn làm nổi bật tài năng của họ.

Chúng ta không cần phải thể hiện cho thế giới biết bản thân tài trí ra sao. Nếu đã làm tốt việc của mình, tự khắc bạn sẽ sớm được mọi người công nhận. Nhiệm vụ của bạn là hỗ trợ và giúp đỡ những người đồng đội. Niềm tin nội tại này sẽ thúc đẩy đội nhóm tiến xa hơn những gì bạn có thể tưởng tượng.

Sau đây là bộ câu hỏi mà các cá nhân mong muốn khắc phục tính thích thể hiện có thể tự đặt ra cho bản thân:

Bằng những cách nào, bạn có thể thu thập phản hồi từ nhóm về quá trình và năng lực lãnh đạo của bạn?
Trong khi bạn có mặt, cấp dưới của bạn có cơ hội để thể hiện tài năng của họ không?
Làm thế nào bạn có thể làm tốt hơn việc nêu bật khả năng đa dạng của nhóm, thay vì áp đặt tài năng của bạn lên họ?

Đọc thêm: 200 câu hỏi về bản thân – Hành trang tự vấn mỗi ngày

Lời kết

Nhận thức về tâm lý thích thể hiện bản thân – từ đó bớt những hành động, lời nói khoe khoang, ra vẻ ta đây là bước đi rất quan trọng trong hành trình thay đổi chính mình. Qua đó, chúng ta học cách trở nên thấu cảm, ngừng phán xét và sẵn sàng giúp đỡ mọi người hơn. Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn đọc phần nào trên hành trình tiến tới thành công trong tương lai.

Có thể bạn quan tâm: