Mentoring là gì? Ý nghĩa của khai vấn trên hành trình khám phá bản thân & tự hoàn thiện

Mentoring là gì, có vai trò thế nào đối với hành trình tự hoàn thiện & khám phá bản thân? Hãy cùng tôi tìm hiểu qua bài viết sau nhé!

Tóm tắt nội dung chính

• Mentoring (cố vấn/ khai vấn) bao hàm một mối quan hệ dựa trên lòng tin, trong đó một cá nhân có kinh nghiệm đóng vai trò hướng dẫn và hỗ trợ đối phương phát triển, khai phá tiềm năng và hiện thực hóa mục tiêu dài hạn.
• Các lợi ích mentoring mang lại cho mentee có thể kể đến như: cơ hội khám phá góc nhìn mới, nâng cao năng lực tự nhận thức, khuyến khích phát triển, tăng cường sự tự tin, cải thiện kỹ năng ra quyết định và vượt khó. Về phía mentor, chính bản thân họ sẽ được trải nghiệm niềm vui của việc “khai phóng”, cũng như cơ hội phát triển chuyên môn, học hỏi thêm điều mới, củng cố hệ giá trị, v.v…
• Tìm kiếm một mentor là lựa chọn đáng cân nhắc trong quá trình chuyển đổi sự nghiệp, khi phải đối mặt với thách thức, cần hoàn thiện bản thân, đạt được các mục tiêu cụ thể, khi phải đảm nhận vai trò mới, phát triển kỹ năng lãnh đạo, v.v…
• Mối quan hệ mentoring bắt đầu từ bước thiết lập mối quan hệ trên cơ sở thống nhất kỳ vọng, đặt mục tiêu và lập kế hoạch, theo dõi tiến độ, trước khi kết thúc hoặc chuyển đổi sang một cấp mới.
• Lời khuyên khi tìm mentor là bạn cần xác định rõ nhu cầu của mình, tìm kiếm người có thể tin tưởng trong mạng lưới quan hệ hiện tại, cũng như mở rộng network thông qua tham gia sự kiện.
• Hiệu quả của mentoring tùy thuộc vào việc người cố vấn có nỗ lực lắng nghe tích cực, phản hồi mang tính xây dựng, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ, có ranh giới rõ ràng, sẵn sàng dành thời gian và nêu gương cho mentee hay không. Ở chiều ngược lại, vai trò của mentee là thể hiện tinh thần trách nhiệm, ham học hỏi, sẵn sàng đặt câu hỏi, hành động theo cam kết và bày tỏ lòng biết ơn với mentor.

Mentoring là gì?

Mentoring (tiếng Việt: cố vấn/ khai vấn) là một quá trình quan hệ qua lại và hợp tác nhằm phục vụ mục đích phát triển cá nhân, học tập và sự nghiệp của người thụ huấn (mentee). Trong mối quan hệ này, giữa đôi bên sẽ đặt ra các mục tiêu thiết thực và có thể đo lường – được xác định dựa trên cơ sở tình huống thực tế và nhu cầu cụ thể của nhau.

Vai trò của người cố vấn (mentor) bao gồm:

• Hướng dẫn & động viên tinh thần cho mentee.
• Chia sẻ kiến ​​thức & kinh nghiệm cá nhân.
• Hỗ trợ thiết lập mục tiêu (goal setting).
• Tạo không gian cho mentee tâm sự, chia sẻ khó khăn, ý tưởng và suy ngẫm mà không lo bị phán xét.
• Góp ý mang tính xây dựng.
• Giúp mentee tiếp cận các nguồn lực/ mối quan hệ có ý nghĩa đối với sự phát triển của họ.
• Nêu gương sáng cho mentee.
• v.v…

Về phía mentee, trách nhiệm của họ bao gồm:

• Xác định mục tiêu học tập và các thước đo thành công cho mối quan hệ.
• Sẵn sàng lắng nghe và tiếp thu góp ý.
• Chủ động trong quá trình học tập và tự hoàn thiện.
• Lên kế hoạch đối thoại thường xuyên với mentor.
• Tuân thủ cam kết và chấp nhận rủi ro khi thử nghiệm các lựa chọn mới để hỗ trợ mục tiêu nghề nghiệp và phát triển.

Mentor là người giúp bạn nhìn thấy niềm hy vọng bên trong chính mình.

Oprah Winfrey

Vì sao cần đến mentoring?

Sau cùng, bạn không tìm thấy chính mình nhiều bằng việc tìm thấy một người biết được bạn là ai.

Robert Brault

Một người cố vấn (mentor) tốt có thể giúp người thụ huấn (mentee) cải thiện đáng kể hiệu quả trong công việc, học hỏi kỹ năng mới, tự tin hơn, cũng như đưa ra quyết định sáng suốt hơn trên hành trình phát triển của mình.

Lợi ích đối với mentee:

• Tiếp cận góc nhìn mới, làm nền tảng cho sự ra đời của các giải pháp, ý tưởng và cách giải quyết vấn đề sáng tạo.
• Nuôi dưỡng năng lực tự nhận thức và thấu hiểu bản thân.
• Trang bị kỹ năng cần thiết.
• Củng cố niềm tin vào chính mình.
• Tỉnh táo và khôn ngoan hơn trong mọi lựa chọn cuộc sống.
• Phát triển năng lực vượt khó, không ngại thử thách.
• v.v…

Về phía mentor, bản thân họ cũng được hưởng nhiều lợi ích – cảm giác mãn nguyện khi quan sát đối phương tiến bộ; quan điểm thế hệ và văn hóa mở rộng; tăng cường các kỹ năng kỹ thuật, lãnh đạo và giao tiếp; cũng như được trải nghiệm cách suy nghĩ và tri thức mới.

Không ai trở nên nghèo đói khi họ cho đi.

Anne Frank

So sánh Coaching và Mentoring

Coaching (huấn luyện) và mentoring (cố vấn/ khai vấn) là hai thuật ngữ đôi khi được sử dụng thay thế cho nhau, song về bản chất thể hiện hai cách tiếp cận khác nhau trong công tác phát triển con người.

Sau đây là bảng so sánh tổng hợp những điểm khác biệt chính giữa hai thuật ngữ trên đây.

Đọc thêm: Accountability Partner là gì? 5 yếu tố cấu thành bạn đồng hành trách nhiệm

Phân loại mô hình mentoring

• Cố vấn một kèm một (1-on-1 mentoring): Đây là loại hình cố vấn truyền thống nhất. Thông thường, mentor là một cá nhân có kinh nghiệm hơn được sắp xếp để hỗ trợ một mentee ít kinh nghiệm hoặc trẻ tuổi hơn.
• Cố vấn nhóm (Group mentoring): Trong mô hình này, một hoặc nhiều mentor làm việc với một nhóm mentee. Các trường học và chương trình đào tạo thanh thiếu niên thường áp dụng mô hình này vì có thể không có đủ thời gian hoặc nguồn lực để sắp xếp riêng một mentor cho mỗi học viên.
• Cố vấn đồng nghiệp (Peer mentoring): Những người tham gia mô hình này thuộc cùng vai trò hoặc bộ phận, hoặc có kinh nghiệm chia sẻ trong cuộc sống nghề nghiệp cũng như cá nhân của họ. Những người ngang hàng này kết hợp với nhau để hỗ trợ lẫn nhau. Hình thức mentoring này có thể diễn ra dưới dạng một nhóm hoặc cố vấn một kèm một.
• E-Mentoring: Với sự phát triển của công nghệ, mối quan hệ cố vấn không cần thiết phải diễn ra trực tiếp nữa. Thông qua phần mềm trực tuyến hoặc thậm chí email, những người tham gia loại hình này có thể kết nối trực tuyến với nhau mà không lo mất liên lạc cá nhân.
• Cố vấn ngược (Reverse Mentoring): Thay vì một chuyên gia cao cấp cố vấn cho người cấp dưới ít kinh nghiệm hơn thì ngược lại, cấp dưới sẽ đóng vai trò là mentor cho một mentee ở vị thế xã hội cao hơn. Mối quan hệ này thường được áp dụng khi một chuyên gia trẻ tuổi cần dạy các kỹ năng hoặc một ứng dụng/ công nghệ mới cho cấp cao cấp hơn.

Đọc thêm: 8 đặc điểm của việc ra quyết định quản trị

Các giai đoạn của quan hệ cố vấn (mentoring)

1. Khởi tạo mối quan hệ

Thông thường, quan hệ cố vấn bắt đầu bằng một cuộc tiếp xúc ban đầu, có thể do mentee tự khởi xướng hay thông qua một chương trình chính thức. Đây là cơ hội để cả hai bên tìm hiểu nhau ở mức cơ bản và xác định xem có tiềm năng hợp tác hiệu quả hay không.

Sau đó, bước tiếp theo là thiết lập kỳ vọng – cụ thể, hai bên cùng tham gia thảo luận về các mục tiêu cần đạt được, tần suất nhóm họp, phương pháp giao tiếp, cũng như phạm vi của quan hệ đối tác. Đây cũng là dịp để họ nghiên cứu kỹ hơn về hoàn cảnh, tính cách và sở thích của nhau.

2. Lập mục tiêu & kế hoạch

Một khi đã đạt được sự thoải mái và tin cậy lẫn nhau, đôi bên sẽ chuyển sang xác định các mục tiêu cụ thể của mentee. Ở giai đoạn này, mentee, thường là với sự hướng dẫn của mentor, sẽ đưa ra các nguyện vọng mà họ muốn hướng tới (có thể bao gồm nhiều lĩnh vực như: thăng tiến sự nghiệp, phát triển kỹ năng, phát triển bản thân hoặc giải quyết một vấn đề cụ thể).

Sau khi có mục tiêu rõ ràng , hai bên sẽ cùng xây dựng một kế hoạch/ lộ trình cụ thể – bao gồm các bước hành động cụ thể mà người được cố vấn sẽ phải thực hiện, các nguồn lực hỗ trợ cần thiết, cùng với mốc thời gian thực tế để theo dõi tiến độ.

3. Cố vấn

Các cuộc họp và thảo luận thường xuyên sẽ là cơ hội để mentee thảo luận về tiến trình của họ, những khó khăn họ đang phải đối mặt, cũng như những ý tưởng mới mà họ có được gần đây. Vai trò của mentor là hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm liên quan, đặt câu hỏi khuyến khích đối phương tự suy ngẫm, cũng như thể hiện sự tin tưởng vào tiềm năng của mentee – đặc biệt trong những thời điểm khó khăn.

4. Chuyển đổi

Theo thời gian, mentee sẽ bắt đầu hình thành những năng lực mới thống nhất với các mục tiêu đã đặt ra; điều này cũng đồng thời khiến họ trở nên tự tin hơn. Ngoài thành tựu cụ thể, quá trình này còn được đặc trưng bởi sự nâng cao của năng lực tự nhận thức nơi mentee. Thông qua tự suy ngẫm hướng dẫn của mentor, người được cố vấn sẽ có thể hiểu rõ hơn về điểm mạnh, điểm yếu, giá trị của chính mình – cũng như ảnh hưởng của những khía cạnh này đến cuộc sống cá nhân và sự nghiệp của họ.

5. Kết thúc/ mở rộng

Khi mục tiêu đặt ra đã được đáp ứng, mối quan hệ mentoring thường sẽ đi dến kết thúc. Điều quan trọng là đôi bên cần tham gia trò chuyện cởi mở về quá trình chuyển đổi, ghi nhận và kỷ niệm kết quả đã đạt được.

Trong một số trường hợp, quan hệ cố vấn sẽ chuyển đổi thành một hình thức tình cảm thân thiết hơn – khi mentor trở thành người “bạn” đồng hành cùng mentee, sẵn sàng hỗ trợ và hướng dẫn khi cần thiết trong tương lai.

Bí quyết tìm người cố vấn (mentor)

1. Hiểu rõ nhu cầu bản thân

Trước khi bạn bắt đầu tìm kiếm người cố vấn, hãy dành chút thời gian để tự suy ngẫm và xác định những lĩnh vực cụ thể mà bạn cần hướng dẫn – cũng như những gì bạn hy vọng đạt được thông qua mối quan hệ này. Hãy tự vấn bản thân bằng những câu hỏi như:

• Tôi muốn phát triển những kỹ năng nào?
• Hiện tại tôi đang phải đối mặt với những thách thức nào?
• Mong muốn lâu dài của tôi là gì?
• Tôi đang tìm kiếm loại hình hỗ trợ nào (ví dụ: tư vấn nghề nghiệp, phát triển bản thân, nâng cao năng lực cụ thể)?

Ví dụ: Nếu đang muốn chuyển sang vai trò lãnh đạo, bạn có thể tìm kiếm một mentor đã từng có kinh nghiệm và khả năng đưa ra lời khuyên về phong cách lãnh đạo và quản lý nhóm.

2. Xem xét các mối quan hệ hiện tại

Rất có thể, người mà bạn tìm kiếm là ai đó mà bạn đã có mối quan hệ sẵn. Đó có thể là:

• Đồng nghiệp: Những đồng nghiệp cấp cao tại nơi làm việc hiện tại hoặc trước đây.
• Người giám sát (trước đây và hiện tại): Những ai từng quản lý bạn và do đó hiểu rõ về tiềm năng của bạn.
• Thầy/ cô giáo cũ: Những người từng ghi dấu ấn và tác động lâu dài lên con người bạn hiện tại.
• Người cùng ngành: Những cá nhân bạn từng gặp thông qua các sự kiện giao lưu, hội nghị hoặc cộng đồng trực tuyến.
• Mạng lưới cựu sinh viên: Kết nối với những cựu sinh viên giàu kinh nghiệm từ trường cũ.

3. Mở rộng mạng lưới quan hệ

Các hội nghị, hội thảo và sự kiện giao lưu trong ngành là cơ hội tuyệt vời để gặp gỡ những người chia sẻ niềm đam mê và có kinh nghiệm trong lĩnh vực bạn quan tâm. Sau mỗi cuộc đối thoại với ai đó có vẻ là mentor tiềm năng, đừng ngần ngại kết nối với họ trên LinkedIn hoặc gửi email follow-up để bày tỏ lòng biết ơn vì họ đã dành thời gian cho bạn.

4. Tận dụng cơ hội có sẵn

• Các tổ chức chuyên nghiệp: Nhiều hiệp hội chuyên nghiệp chuyên cung cấp các chương trình cố vấn cho các thành viên của họ.
• Nền tảng trực tuyến: Hiện nay, có nhiều trang web và ứng dụng được thiết kế riêng để kết nối mentor-mentee dựa trên sở thích, ngành nghề và mục tiêu cụ thể.
• Chương trình do công ty tài trợ: Hãy thử tìm hiểu xem công ty hiện tại của bạn có tổ chức ​​hoạt động mentoring nội bộ hay không.

5. Xác định tiêu chí phù hợp

Sau đây là một số tiêu chí bạn có thể cân nhắc khi đánh giá và lựa chọn người cố vấn tiềm năng:

• Kinh nghiệm/ danh tiếng trong lĩnh vực bạn quan tâm.
• Kỹ năng giao tiếp tốt, biết lắng nghe, trình bày và chia sẻ lời khuyên cách rõ ràng.
• Mối quan tâm đối với phát triển con người và giúp đỡ người khác.
• Cùng chung lý tưởng và hệ giá trị (trong điều kiện lý tưởng).

6. Nhờ giúp đỡ

Dưới đây là một số lời khuyên dành cho bạn khi liên hệ mentor tiềm năng để nhờ giúp đỡ:

• Trình bày lý do: Đề cập điều gì đó cụ thể về kinh nghiệm, con đường sự nghiệp hoặc lời khuyên của họ mà bạn thấy phù hợp với mình. Bằng cách này, bạn cho thấy bản thân đã dành thời gian nghiên cứu và thực sự quan tâm đến sự hướng dẫn của họ.
• Nêu rõ kỳ vọng: Hãy thẳng thắn về mục tiêu của bạn và hình thức hỗ trợ bạn đang tìm kiếm, để đối phương có thể quyết định liệu họ có thực sự giúp bạn được hay không.
• Đề xuất một cuộc trao đổi ngắn: Thay vì nhờ đối phương cam kết lâu dài ngay lập tức, hãy đề xuất một cuộc họp giới thiệu ngắn gọn hoặc trao đổi tại quán phê để làm quen và tìm hiểu nhau trước.

Danh ngôn về mentoring

Một bộ não, một đôi tai biết lắng nghe, và một cú hích theo đúng hướng – đó chính là mentoring.

John C. Crosby

Mentor là người nhìn thấy tài năng bên trong bạn, và giúp bạn phát huy những năng lực đó.

Bob Proctor

Cốt lõi của mentoring không phải uốn nắn ai đó theo hình ảnh của bạn – mà là trao cho họ cơ hội để tự kiến tạo chính mình.

Steven Spielberg

Nhà lãnh đạo tài năng là người luôn học hỏi và chia sẻ những gì họ biết để giúp người khác phát triển.

Simon Sinek

Một trong những giá trị lớn nhất của người mentor là khả năng nhìn trước những điều mà người khác không thể thấy và giúp họ định hướng con đường đến đích.

John C. Maxwell

Học là dạy; và dạy là học.

Phil Collins

Lời kết

Hy vọng rằng, qua bài viết trên đây, bạn đọc đã có cái nhìn rõ ràng hơn về vai trò quan trọng của mentoring. Hãy nhớ rằng, khám phá bản thân và tự hoàn thiện là một hành trình liên tục; và đâu đó, sẽ luôn có những người sẵn lòng đồng hành cùng bạn trên con đường ấy. Do đó, đừng ngần ngại tìm đến với họ bạn nhé!

Chúc bạn thành công!

Có thể bạn quan tâm:

• Tính hiếu thắng: Vì sao ta khát khao chiến thắng bằng mọi giá?
• 32 hoạt động khám phá bản thân cho mọi lứa tuổi: Trải nghiệm thế giới bên trong
• Các loại hành vi của con người: 5 thái cực tính cách
• 22 câu chuyện thành công: Bài học về sự nỗ lực